• سیستم قلبی عروقی
قلب و رگ‌های خونی دو عضو سیستم قلبی-عروقی را تشکیل می‌دهند که با هم کار می‌کنند تا غذا و اکسیژن را برای اندام‌های بدن فراهم کنند. استرس بر روی فعالیت این دو عنصر تاثیر می گذارد. استرس حاد یعنی همان استرس لحظه ای یا استرس کوتاه مدت مانند کارهای ضرب العجلی، گیر افتادن در ترافیک یا ترمز ناگهانی برای جلوگیری از تصادف، باعث افزایش ضربان قلب و انقباضات شدید عضله قلب میشود که باعث ترشح هورمون های استرس مانند آدرنالین، نورآدرنالین و کورتیزول می شوند.
علاوه بر این، رگ‌های خونی که خون را به سمت عضلات بزرگ و قلب هدایت می‌کنند، منبسط می‌شوند و در نتیجه میزان خون پمپ شده به این قسمت‌های بدن افزایش می‌یابد و فشار خون بالا می‌رود. این حالت به عنوان پاسخ جنگ یا گریز نیز شناخته می شود. زمانی که استرس شدید پایان می یابد، بدن به حالت عادی خود باز می گردد.
استرسی که به صورت مزمن، یا به شکل مداوم در یک دوره زمانی طولانی تجربه شده می تواند منجر به مشکلات طولانی مدت برای قلب و عروق شود. افزایش مداوم ضربان قلب و افزایش سطح هورمون های استرس و فشار خون می تواند بر بدن اثر نامطلوب داشته باشد. این استرس مداوم و طولانی مدت خطر ابتلا به فشار خون بالا، حمله قلبی یا سکته را افزایش میدهد.
استرس حاد مکرر و استرس مزمن مداوم نیز ممکن است به التهاب در سیستم گردش خون، به ویژه در عروق قلبی کمک کند و این یکی از مسیرهایی است که تصور میشود استرس را با حمله قلبی مرتبط میکند. همچنین به نظر می رسد که نحوه واکنش یک فرد به استرس می تواند بر سطح کلسترول خون تاثیر بگذارد.
به نظر می رسد خطر ابتلا به بیماری قلبی در اثر استرس برای خانمها، با توجه به اینکه قبل از سن یائسگی باشند یا بعد از آن، متفاوت است. پیش از یائسگی، میزان طبیعی هورمون استروژن در بدن خانمها، به رگ های خونی کمک می کند تا در هنگام استرس واکنش بهتری نشان دهند، در نتیجه می توانند استرس را بهتر مدیریت کنند و از آنها در برابر بیماری قلبی محافظت میکند. ولی خانمها بعد از یائسگی، به دلیل از دست دادن میزان طبیعی استروژن این محافظت را از دست می دهند، بنابراین بیشتر در معرض خطر بیماری های قلبی ناشی از استرس قرار می گیرند.
• سیستم غدد درون ریز
هنگامی که فردی موقعیتی چالش‌برانگیز، تهدیدکننده یا غیرقابل کنترل را تجربه می کند، مغز فعل و انفعالاتی را در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA) آغاز میکند که باعث تحریک غدد درون ریز می شود. این انفعالات در نهایت منجر به افزایش تولید هورمون های استروئیدی به نام گلوکوکورتیکوئیدها می شود که شامل کورتیزول است که به عنوان «هورمون استرس» شناخته می شود.
محور HPA
در زمان تجربه استرس، غده هیپوتالاموس که مغز و سیستم غدد درون ریز را به هم مرتبط می کند، به غده هیپوفیز دستور میدهد تا هورمونی ترشح کند، که به غدد فوق کلیه، فرمان تولید کورتیزول را بدهد.
کورتیزول با به حرکت درآوردن گلوکز و اسیدهای چرب کبد، سطح انرژی موجود در بدن فرد را افزایش می دهد که معمولا به میزان مختلف در طول روز تولید میشود. پس از بیدار شدن از خواب بیشترین سطح کورتیزول در بدن وجود دارد اما به آرامی در طول روز این میزان کاهش می‌یابد و یک چرخه روزانه انرژی را ایجاد می کند.
در طول روز با تجربه رویدادی استرس زا، افزایش کورتیزول، انرژی لازم برای مقابله با چالش های شدید یا طولانی مدت را فراهم میکند.
استرس و سلامتی
گلوکوکورتیکوئیدها از جمله کورتیزول، نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی و کاهش التهاب دارند. این عملکرد در شرایط استرس زا یا موقعیت های تهدید کننده که آسیب ممکن است منجر به افزایش فعالیت سیستم ایمنی شود، ارزشمند است. استرس مزمن می تواند منجر به اختلال در ارتباط بین سیستم ایمنی و محور HPA شود.
این ارتباط مختل شده روی شرایط رشد جسمی و روانی فرد تاثیر می گذارد، از جمله می تواند منجر به خستگی مزمن، اختلالات متابولیک (مثل دیابت، چاقی)، افسردگی و اختلالات سیستم ایمنی گردد.
