آیا تا حالا شده که دلتان بخواهد استرستان را کنترل کنید، ضربان قلبتان را آرامتر کنید یا سردردهای مزمن را بدون دارو کاهش دهید؟ شاید بگویید: «چطور ممکنه من روی عملکرد بدنم کنترل داشته باشم؟» اما جالبه بدونید که بدن ما همیشه با ما حرف میزنه، فقط باید یاد بگیریم صداش رو بشنویم و بهش جواب بدیم. اینجاست که بایوفیدبک وارد میشه!
در این مقاله، قرار باهم بررسی کنیم که بایوفیدبک چیست، چطور کار میکند، چه کاربردهایی دارد و چطور میتواند به جسم و روانمون کمک کند.
بایوفیدبک به زبان ساده یعنی گرفتن بازخورد (Feedback) از فعالیتهای زیستی (Bio) بدن. این روش درمانی به افراد کمک میکند یاد بگیرند برخی از عملکردهای فیزیولوژیک بدنشان (مثل ضربان قلب، تنفس، دمای بدن یا کشش عضلات) را آگاهانه کنترل کنند.
درواقع در بایوفیدبک، با استفاده از دستگاههای خاصی، فعالیتهای درونی بدن که معمولاً ناخودآگاه انجام میشوند، به صورت دیداری یا شنیداری به ما نمایش داده میشن. ما با دیدن این بازخوردها، یاد میگیریم چطور بدنمون رو آرام کنیم و واکنشهامون رو تنظیم کنیم.
فرض کنید در حال بایوفیدبک هستید. به بدنتان حسگرهایی وصل شده و روی مانیتور، مثلاً یک موج، یک بازی یا حتی یک موزیک نمایش داده میشود. این خروجیها بسته به وضعیت بدنیتان تغییر میکنند:
وقتی استرس دارید، تنفستان سریع میشود، موجها تند و خشن میشوند.
وقتی آرام میگیرید، بازی پیشرفت میکند یا موزیک ملایمتر میشود.
این بازخورد آنی به مغزتان یاد میدهد که کِی در وضعیت مناسب قرار دارد و کِی نه. به این ترتیب، شما کمکم یاد میگیرید با تنفس درست، ریلکس کردن عضلات یا تمرکز ذهنی، بدنتان را در حالت بهینه نگه دارید.
برای درمان دردهای عضلانی، سردردهای تنشی، فیبرومیالژیا و اسپاسمها کاربرد دارد.
اغلب برای کاهش میگرن یا بهبود گردش خون استفاده میشود.
مناسب برای درمان اختلالاتی مثل ADHD، اضطراب، افسردگی و افزایش تمرکز است.
در کنترل استرس و اضطراب مؤثر است.
برای تشخیص واکنشهای هیجانی و تنشهای عصبی استفاده میشود.
یاد میگیرید با تنفس، ذهن و ریلکسیشن، پاسخهای بدن به استرس را آرام کنید.
با کمک به کاهش تنش عضلانی و افزایش آگاهی بدن نسبت به محرکها، بایوفیدبک میتواند تعداد و شدت سردردها را کاهش دهد.
با بهبود ریتم تنفسی، کاهش تنش عضلانی و آرامسازی ذهن، خواب راحتتری را تجربه میکنید.
نوروفیدبک، زیرمجموعهای از بایوفیدبک، در تنظیم امواج مغزی کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD بسیار مؤثر است.
افرادی که از دردهای مزمن مانند کمر درد یا فیبرومیالژیا رنج میبرند، با بایوفیدبک میتوانند تنشهای عضلانی را کاهش داده و درد را بهتر مدیریت کنند.
بایوفیدبک به تنظیم عملکردهای خودمختار بدن مثل ضربان قلب و عملکرد دستگاه گوارش کمک میکند.
| مزایا | توضیحات |
|---|---|
| غیرتهاجمی بودن | نیازی به جراحی یا دارو ندارد. |
| بدون عوارض دارویی | چون دارویی مصرف نمیشود، اثرات جانبی هم در کار نیست. |
| قابل استفاده در کنار سایر درمانها | مکمل خوبی برای رواندرمانی، CBT یا دارودرمانی است. |
| افزایش خودآگاهی بدنی و ذهنی | باعث میشود نسبت به بدنتان هوشیارتر شوید و کنترل بیشتری داشته باشید. |
در اکثر موارد بله، ولی شرایط خاصی وجود دارد:
کودکان میتوانند از نوروفیدبک و EMG استفاده کنند.
زنان باردار بهتر است پیش از شروع جلسات، با پزشک مشورت کنند.
افرادی که بیماریهای مغزی جدی مثل صرع دارند، باید فقط زیر نظر متخصص از بایوفیدبک استفاده کنند.
معمولاً جلسات بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه هستند. بسته به نوع مشکل، تعداد جلسات میتواند بین ۱۰ تا ۴۰ جلسه باشد.
در همان جلسات ابتدایی، فرد یاد میگیرد چطور بدن خود را تنظیم کند، اما تثبیت یادگیری نیاز به تمرین و استمرار دارد.
خیر، کاملاً بدون درد است. فقط حسگرها روی پوست نصب میشوند.
در بسیاری از موارد، پس از دوره درمانی کامل و تمرین در خانه، نتایج پایدارند.
نوروفیدبک زیرمجموعهای از بایوفیدبک است که فقط بر امواج مغزی تمرکز دارد. بایوفیدبک وسیعتر است و شامل امواج مغزی، ضربان قلب، عضلات و… میشود.
Schwartz, M. S., & Andrasik, F. (2016). Biofeedback: A Practitioner’s Guide.
Lehrer, P. M., Woolfolk, R. L., & Sime, W. E. (2007). Principles and Practice of Stress Management.
Nestoriuc, Y., Martin, A., Rief, W., & Andrasik, F. (2008). Biofeedback treatment for headache disorders: A comprehensive efficacy review. Applied Psychophysiology and Biofeedback.
بایوفیدبک یعنی یاد بگیریم خودمان را بهتر بشناسیم، کنترل کنیم و آرام کنیم. در دنیایی که پر از تنش و استرس است، داشتن ابزاری مثل بایوفیدبک برای ارتباط بهتر با بدنمان یک نعمت بزرگ است. اگر به دنبال راهی امن، مؤثر و علمی برای بهتر کردن حال جسم و روانتان هستید، بایوفیدبک را حتماً امتحان کنید.
📌 مقاله اختصاصی برای سایت روانشناسی تحول ذهن و زندگی | tzehn.com
💬 اگر سؤالی درباره نوروفیدبک یا سایر درمانهای مکمل دارید، در بخش دیدگاهها بنویسید یا با ما تماس بگیرید.
