وقتی بازی، تبدیل به ابزار درمان میشود
اختلال توجه و تمرکز (ADD یا ADHD) یکی از چالشهای رفتاری رایج در میان کودکان است که میتواند روی عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و حتی اعتماد بهنفس آنها تأثیر بگذارد. این کودکان معمولاً پرانرژی، هیجانی و زودحواس هستند، اما درعینحال ذهن خلاق و پویایی دارند.
یکی از مؤثرترین روشهای درمان غیر دارویی برای این کودکان، بازیدرمانی (Play Therapy) است — روشی که در ظاهر شبیه بازی است اما در عمق، مغز و هیجانات کودک را بازسازی میکند.
در این مقاله از سایت tzehn.com با جزئیات علمی و عملی بررسی میکنیم که بازیدرمانی چگونه به تقویت تمرکز، کنترل هیجانات و بهبود رفتار در کودکان دارای اختلال توجه کمک میکند.
🧩 بازیدرمانی چیست و چرا برای کودکان مؤثر است؟
بازیدرمانی یکی از روشهای رواندرمانی است که از طریق بازی، ارتباط درمانی میان کودک و درمانگر برقرار میشود.
کودکان بر خلاف بزرگسالان، نمیتوانند احساسات و افکارشان را با کلمات بیان کنند، اما در جریان بازی احساسات سرکوبشده، ترسها و افکارشان را ناخودآگاه بروز میدهند.
درمانگر با مشاهده، هدایت و تحلیل رفتارهای کودک در بازی، به او کمک میکند مهارتهای جدیدی برای تمرکز، خودکنترلی و سازگاری اجتماعی یاد بگیرد.
🧠 چگونه بازیدرمانی به بهبود اختلال توجه و تمرکز کمک میکند؟
کودکان دارای ADHD معمولاً با سه مشکل اصلی مواجهاند:
-
ناتوانی در تمرکز روی یک فعالیت،
-
رفتارهای تکانشی،
-
دشواری در کنترل هیجانات.
بازیدرمانی دقیقاً روی همین سه محور کار میکند.
در این روش، درمانگر با طراحی بازیهای هدفمند به کودک یاد میدهد که چطور توجهش را حفظ کند، هیجاناتش را مدیریت کند و رفتارهایش را تنظیم نماید.
اثرات اثباتشدهی بازیدرمانی بر کودکان دارای اختلال توجه:
-
افزایش توانایی تمرکز روی فعالیتهای خاص
-
کاهش پرخاشگری و رفتارهای تکانشی
-
تقویت مهارتهای اجتماعی و همکاری
-
افزایش اعتماد بهنفس
-
بهبود تعامل والد–کودک
مطالعات علمی نشان دادهاند کودکانی که بهمدت ۸ تا ۱۲ جلسه بازیدرمانی هدفمند دریافت کردهاند، پیشرفت قابلتوجهی در عملکرد شناختی و تمرکز از خود نشان دادهاند.
🎮 نمونههایی از بازیهای درمانی برای افزایش تمرکز
در بازیدرمانی، نوع بازی بر اساس سن، شدت علائم و علاقهی کودک انتخاب میشود. در ادامه چند نوع از مؤثرترین بازیهای درمانی را مرور میکنیم:
🔸 ۱. بازیهای ساختنی (مثل لگو و پازل)
کودک برای ساختن یا کامل کردن طرح باید تمرکز، برنامهریزی و دقت بهجزئیات داشته باشد.
✅ هدف درمانی: افزایش توجه دیداری، حافظه کاری و صبر.
🔸 ۲. بازیهای نوبتی و گروهی
مثل “مار و پله”، “UNO”، یا “اسم و فامیل”.
در این بازیها کودک یاد میگیرد صبر کند، نوبت خود را نگه دارد و قوانین را رعایت کند.
✅ هدف درمانی: کنترل تکانشگری و افزایش خودنظمدهی.
🔸 ۳. بازیهای حرکتی و تعادلی
مانند بازی «لیلی»، «طنابکشی» یا «حرکت با موانع».
✅ هدف درمانی: افزایش هماهنگی بین ذهن و بدن، تخلیه انرژی اضافه و بهبود تمرکز بدنی.
🔸 ۴. نقاشی و بازیهای خلاقانه
نقاشی آزاد، خمیر بازی، یا ساخت عروسک باعث میشود کودک احساسات خود را بیان کند.
✅ هدف درمانی: آرامسازی ذهن، تخلیه هیجانی و تقویت دقت به جزئیات.
🔸 ۵. بازیهای ذهنآگاهی (Mindfulness Games)
مثل تمرین «نفس پروانهای» یا «پیدا کردن صداهای محیط».
✅ هدف درمانی: افزایش آگاهی از بدن، تمرکز لحظهای و آرامسازی ذهن.
👩👦 نقش والدین در بازیدرمانی چقدر مهم است؟
یکی از نکات کلیدی در درمان کودکان دارای اختلال توجه، همکاری والدین با درمانگر است.
والدین باید یاد بگیرند:
-
در خانه فضای بازی آرام و بدون حواسپرتی ایجاد کنند.
-
به جای انتقاد، رفتارهای مثبت کودک را تقویت کنند.
-
در جلسات درمان حضور فعال داشته باشند تا روشهای درست تعامل را بیاموزند.
در سایت tzehn.com مقالاتی با موضوع نقش والدین در مدیریت اختلال توجه منتشر شده که میتواند مکمل عالی برای این فرایند درمانی باشد.
💬 تفاوت بازیدرمانی با بازی معمولی
بسیاری از والدین تصور میکنند هر نوع بازی برای کودک مفید است، اما بازیدرمانی بازی هدفمند با رویکرد درمانی است.
درمانگر بهصورت تخصصی، بازی را انتخاب، اجرا و تحلیل میکند تا به اهداف شناختی و هیجانی خاص برسد.
بهعبارت دیگر:
🎲 بازی معمولی = سرگرمی و تخلیه انرژی
🧩 بازیدرمانی = درمان از طریق سرگرمی
🌿 جمعبندی
بازیدرمانی یکی از امنترین، مؤثرترین و لذتبخشترین روشها برای کمک به کودکان دارای اختلال توجه و تمرکز است.
این روش بدون دارو، از طریق بازیهایی هدفمند باعث میشود:
✅ تمرکز کودک افزایش یابد
✅ رفتارهای تکانشی کاهش پیدا کند
✅ ارتباط با والدین و معلمان بهبود یابد
اگر فرزند شما نیز دچار بیتوجهی، حواسپرتی یا بیقراری است، بازیدرمانی میتواند نقطهی شروعی عالی باشد.
برای آشنایی با نمونههای واقعی درمان موفق با بازیدرمانی و تمرینهای خانگی تقویت تمرکز، به بخش «کودک و نوجوان» سایت tzehn.com سر بزنید 💚
