💬 مقدمه
زندگی مشترک مثل یک سفر است؛ پر از فراز و نشیب، لحظات شیرین و البته اختلافنظرهایی که گاهی کوچک و گاهی بزرگ میشوند. زوج درمانی دقیقاً جایی وارد میشود که رابطه نیاز به ترمیم، درک متقابل و بازسازی اعتماد دارد. اما شاید برایت سؤال باشد: چند نوع زوج درمانی وجود دارد؟
در این مقاله میخواهیم انواع رویکردهای زوج درمانی از شناختی رفتاری تا گاتمن را بررسی کنیم تا بفهمیم هرکدام چطور به زوجها کمک میکنند رابطهای سالمتر بسازند.
🧩 ۱. زوج درمانی شناختی رفتاری (CBT)
یکی از پرکاربردترین و علمیترین روشهای درمان رابطه، زوج درمانی شناختی رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy) است. در این رویکرد، باورها، افکار و الگوهای فکری منفی زوجین شناسایی و اصلاح میشوند.
در CBT فرض بر این است که مشکلات رابطه بیشتر از خودِ اختلافها نیستند، بلکه از طرز فکر اشتباه درباره آنها ناشی میشوند. مثلاً یکی از زوجین ممکن است فکر کند:
“اگر او من را واقعاً دوست داشت، خودش میفهمید چه میخواهم!”
درمانگر کمک میکند تا این نوع تفکرها شناسایی شوند و جای خود را به گفتوگوهای واقعی، همدلی و بیان نیازها بدهند.
🔹 تکنیکهای رایج در CBT:
-
شناسایی افکار تحریفشده درباره شریک زندگی
-
تمرین مهارتهای ارتباط مؤثر
-
برنامهریزی برای تغییر رفتارهای منفی
CBT برای زوجهایی که با سوءتفاهمهای مکرر، قهر و خشم کنترلنشده درگیرند، بسیار مؤثر است.
💞 ۲. درمان متمرکز بر هیجان (EFT)
درمان متمرکز بر هیجان (Emotionally Focused Therapy) بر پایهی احساسات و نیازهای عاطفی استوار است. این روش به زوجها کمک میکند احساسات پنهان خود را بشناسند و یاد بگیرند چگونه بدون سرزنش، آنها را بیان کنند.
اینجا دیگر تمرکز روی منطق نیست، بلکه بر ارتباط عاطفی ایمن تأکید میشود. درمانگر کمک میکند زوجین از الگوهای دفاعی مثل حمله، کنارهگیری یا سکوت خارج شوند و به جای آن، احساسات اصلی خود را نشان دهند.
🔹 این روش برای زوجهایی که دچار فاصله عاطفی، خیانت یا کمبود صمیمیت شدهاند، فوقالعاده مفید است.
💬 ۳. رویکرد گاتمن (Gottman Method)
رویکرد گاتمن یکی از شناختهشدهترین و علمیترین مدلهای زوج درمانی است که توسط دکتر جان و جولی گاتمن توسعه یافته است.
این روش بر اساس سالها تحقیق روی هزاران زوج در آزمایشگاه “Love Lab” طراحی شده و هدف آن ایجاد ثبات، احترام و دوستی در رابطه است.
درمانگر در این مدل به زوجین کمک میکند:
-
مهارتهای ارتباط مؤثر و گوش دادن فعال را یاد بگیرند.
-
راههای سازندهی حل تعارض را تمرین کنند.
-
سیستم “چهار اسب آخرالزمان” (انتقاد، دفاع، تحقیر و بیتفاوتی) را بشناسند و از آن اجتناب کنند.
رویکرد گاتمن در سراسر دنیا یکی از موفقترین مدلهای زوج درمانی شناخته میشود.
🧠 ۴. زوج درمانی سیستمی
در زوج درمانی سیستمی، خانواده و رابطه به عنوان یک سیستم پویا و متصل در نظر گرفته میشود.
درمانگر بهجای تمرکز بر فرد، روی الگوهای ارتباطی و نقشهای رفتاری اعضا کار میکند.
مثلاً ممکن است بگوید:
“وقتی تو ساکت میشی، او احساس طرد شدن میکنه و بیشتر فشار میاره، که باعث میشه تو بیشتر عقبنشینی کنی…”
هدف، شکستن چرخههای ناکارآمد ارتباطی است تا رابطه به تعادل جدیدی برسد.
❤️ ۵. زوج درمانی راهبردی (Strategic Therapy)
در این روش، درمانگر فعالانه وارد رابطه میشود و راهبردهایی مشخص برای تغییر رفتارها ارائه میدهد.
ممکن است تکالیف خانگی بدهد، نقشها را عوض کند یا از تکنیکهای نمادین برای ایجاد آگاهی در زوجین استفاده کند.
این روش برای روابطی که در بنبست هستند یا یکی از زوجین انگیزه کمی برای تغییر دارد، کارآمد است.
💡 ۶. درمان یکپارچهنگر (Integrative Therapy)
درمان یکپارچهنگر، ترکیبی از چند رویکرد (CBT، EFT، گاتمن، سیستمی و …) است. درمانگر بر اساس نیاز هر زوج، از بخشهایی از مدلهای مختلف استفاده میکند.
این روش در سالهای اخیر محبوب شده چون هیچ رابطهای شبیه دیگری نیست و درمان باید انعطافپذیر باشد.
🕊️ جمعبندی: کدام نوع زوج درمانی برای ما مناسبتر است؟
هیچ روش زوج درمانیای بهتنهایی بهترین نیست؛ بلکه بستگی دارد به نوع تعارض، شخصیت زوجین و هدف آنها از درمان.
اگر مشکل اصلی سوءتفاهمهای فکری است، CBT گزینه بهتری است.
اگر فاصله عاطفی دارید، EFT مفیدتر خواهد بود.
اگر میخواهید رابطهتان از پایه بازسازی شود، رویکرد گاتمن فوقالعاده عمل میکند.
مهم این است که زوجها با ذهن باز و تمایل به رشد مشترک وارد جلسات شوند.
🧭 پیشنهاد مطالعه در سایت tzehn.com:
📚 منابع علمی:
-
Gottman, J. M. (2015). The Seven Principles for Making Marriage Work.
-
Greenberg, L. S. (2011). Emotion-Focused Therapy for Couples.
-
Dattilio, F. M. (2010). Cognitive-Behavioral Therapy with Couples and Families.
-
APA Dictionary of Psychology – “Couple Therapy” entry.
