همهی ما لحظههایی را تجربه کردیم که احساساتمان کنترل اوضاع را بهدست گرفتهاند:
مثلاً عصبانیتی که باعث شد چیزی بگیم که بعداً پشیمون شدیم، یا اضطرابی که فرصت مهمی رو از ما گرفت.
اینجاست که موضوع انعطافپذیری هیجانی اهمیت پیدا میکنه.
این مهارت به ما کمک میکنه در موقعیتهای پراسترس یا هیجانی، نه با انفجار یا سرکوب، بلکه با تنظیم سالم احساسات واکنش نشون بدیم.
انعطافپذیری هیجانی (Emotional Flexibility) یعنی توانایی:
شناخت و پذیرش احساسات خود
تنظیم واکنشهای هیجانی در لحظه
تطبیق دادن خود با شرایط متغیر احساسی
پیدا کردن پاسخهای سالم به احساسات دشوار
به زبان سادهتر: وقتی ناراحت، عصبانی یا مضطربی، بتونی بفهمی دقیقاً چی حس میکنی، چرا این حس بهوجود اومده، و چطور بهترین برخورد رو باهاش داشته باشی — بدون اینکه منفجر بشی یا کلاً خاموش شی.
کنترل هیجان گاهی به معنای سرکوب یا نادیدهگرفتن احساساته.
ولی انعطافپذیری هیجانی یعنی احساساتت رو در آغوش بگیری، بدون اینکه بگذاری اونها کنترلت کنن.
اینجا بحث «مدیریت سالم احساسات» مطرحه، نه حذف یا سرکوبشون.
۱. در روابط شخصی و عاطفی: باعث میشه بهجای واکنشهای پرخاشگرانه یا قهرهای طولانی، با درک و آرامش گفتوگو کنیم.
۲. در شغل و محیط کار: کمک میکنه در برابر انتقاد، فشار، رقابت یا شکستها از پا نیفتیم.
۳. در تربیت فرزند: والدین منعطف هیجانی، الگوی سالمتری برای فرزندانشون هستن.
۴. در تصمیمگیری: واکنشهای سریع هیجانی اغلب منجر به تصمیمهای نادرست میشن.
۵. در سلامت روان: یکی از مهمترین فاکتورهای پیشگیری از اضطراب، افسردگی، و فرسودگی روانی همینه.
احساساتشون رو سرکوب نمیکنن، ولی منفجر هم نمیشن.
از احساساتشون به عنوان راهنما استفاده میکنن، نه مانع.
میتونن بین انواع احساسات تمایز قائل شن (مثلاً بفهمن الان «رنجیده»اند نه صرفاً «عصبانی»).
بلدند هیجانات رو تبدیل به عمل مفید کنن.
پذیرای احساسات دیگران هم هستن، نه داورشون.
سوالات زیر بهت کمک میکنن:
وقتی عصبانی میشی، میتونی چند دقیقه صبر کنی و بعد حرف بزنی؟
میتونی احساساتت رو بدون سرزنش یا قضاوت، بشناسی؟
وقتی همهچیز طبق برنامه پیش نمیره، زود بهم میریزی؟
در برابر احساس گناه یا اضطراب، چه واکنشی نشون میدی؟
میتونی همزمان هم ناراحت باشی، هم عملکرد خوبی نشون بدی؟
اگه بیشتر پاسخهات مثبته، یعنی انعطافپذیری هیجانیت در وضعیت خوبی قرار داره.
هر روز چند دقیقه وقت بذار و از خودت بپرس:
الان دقیقاً چی حس میکنم؟
چرا این حس بهوجود اومده؟
چه واکنشی بلدم؟
چه واکنشی به نفعمه؟
نوشتن این احساسات هم کمک زیادی میکنه.
وقتی احساساتت شدت گرفتن (مثلاً خشم یا ترس)، یه تکنیک ساده اما مؤثر:
متوقف شو.
سه نفس عمیق بکش.
حس رو بشناس.
بعد تصمیم بگیر چی بگی یا چی کار کنی.
بهجای اینکه بگی “نباید اینقدر ناراحت باشم”، سعی کن بگی:
“الان ناراحتم. طبیعیه. ببینم چطور میتونم باهاش کنار بیام.”
پذیرش یعنی اجازه بدی حس بیاد و بره، بدون اینکه درش غرق بشی یا نادیدهش بگیری.
یاد بگیر طرز فکر و برداشتت رو از موقعیتها تغییر بدی. مثلاً:
بهجای اینکه بگی: “اون بیاحترامی کرد، باید تلافی کنم”،
بگو: “شاید روز سختی داشته. من لازم نیست حتماً واکنش نشون بدم.”
مدیتیشن و تمرینهای حضور در لحظه، یکی از بهترین راههای بالا بردن آگاهی هیجانی و کنترل احساسی هستن. اپلیکیشنهایی مثل Calm، Headspace یا فایلهای فارسی مدیتیشن هم خیلی کمککنندهن.
بله.
کودکانی که در محیطی حمایتگر، امن و بدون قضاوت بزرگ میشن، بیشتر یاد میگیرن احساسات خودشون رو بفهمن و باهاشون کنار بیان. والدینی که خودشون انعطافپذیر هیجانی باشن، معمولاً فرزندانی با EQ بالاتر تربیت میکنن.
قطعاً. مغز ما قابلیت یادگیری مادامالعمر داره. انعطافپذیری هیجانی با تمرین، آگاهی و تمرکز، قابل یادگیریه — حتی در بزرگسالی.
انعطافپذیری هیجانی یعنی بتونی با موجهای احساسی بالا و پایین زندگی برقصی، نه اینکه غرق بشی یا ازشون فرار کنی.
✅ این مهارت تو رو به انسانی قویتر، صبورتر، آرامتر و موثرتر تبدیل میکنه — هم در زندگی شخصی، هم در رابطه، هم در کار.
Kashdan, T. B., & Rottenberg, J. (2010). Psychological flexibility as a fundamental aspect of health. Clinical Psychology Review.
Gross, J. J. (2015). Emotion regulation: Current status and future prospects. Psychological Inquiry.
American Psychological Association – Emotional Intelligence and Regulation
