مدرسه جایی است که کودکان یاد میگیرند در کنار آموزش، قوانین و هنجارهای اجتماعی را هم رعایت کنند. اما برخی بچهها به جای همکاری و یادگیری، مدام با معلمها جر و بحث میکنند، از انجام تکالیف سر باز میزنند یا با همکلاسیها درگیر میشوند. این رفتارها اگر شدید و مداوم باشند، میتوانند نشانهای از اختلال نافرمانی مقابلهای (ODD) باشند.
کودکان مبتلا به ODD در محیط آموزشی معمولاً این رفتارها را نشان میدهند:
🚫 جر و بحث مداوم با معلمها؛ حتی بر سر مسائل کوچک
🚫 بیاعتنایی به قوانین مدرسه مثل نظم کلاس یا انجام تکالیف
🚫 پاسخدهی پرخاشگرانه وقتی با قوانین یا محدودیتها مواجه میشوند
🚫 مقصر دانستن دیگران برای اشتباهات یا نمرات پایین
🚫 ایجاد تنش در کلاس که باعث اخلال در روند آموزش میشود
🚫 درگیری با همکلاسیها و روابط پرتنش اجتماعی
🚫 واکنش منفی شدید به انتقاد یا “نه” شنیدن
گاهی والدین گزارش میدهند که کودکشان در خانه رفتار قابلقبولی دارد، اما در مدرسه مشکلات زیادی ایجاد میکند. دلایل این موضوع میتواند شامل موارد زیر باشد:
ساختار مدرسه: قوانین سختگیرانه و محیط رسمی ممکن است باعث مقاومت کودک شود.
تعارض با معلم: اگر کودک احساس بیعدالتی یا سختگیری افراطی کند، به مخالفت برمیخیزد.
مقایسه با همسالان: کودک ODD اغلب حساس است و اگر خود را ضعیفتر ببیند، واکنش مقابلهای نشان میدهد.
فشار تحصیلی: تکالیف سنگین یا شکستهای مکرر میتواند احساس ناکامی را تقویت کند.
نقش همسالان: گاهی کودک برای جلب توجه دوستان، رفتار مقابلهای را تشدید میکند.
اگر ODD در مدرسه مدیریت نشود، پیامدهای زیر را به دنبال دارد:
افت تحصیلی به دلیل عدم تمرکز روی درسها
کاهش اعتماد به نفس به خاطر تنبیهها و سرزنشهای مکرر
برچسب خوردن به عنوان “دانشآموز بیانضباط”
انزوای اجتماعی به دلیل درگیری با همکلاسیها
افزایش احتمال ترک تحصیل یا مشکلات رفتاری جدیتر در آینده
✅ ایجاد قوانین شفاف و منسجم که برای همه دانشآموزان یکسان باشد
✅ اجتناب از بحثهای طولانی با کودک؛ چون باعث تشدید مقاومت میشود
✅ تقویت مثبت (تشویق رفتار خوب بهجای تمرکز بر خطاها)
✅ تعیین مسئولیتهای کوچک در کلاس برای افزایش حس ارزشمندی کودک
✅ ارتباط نزدیک با والدین و مشاور مدرسه
✅ همکاری با مدرسه و اطلاع از رفتار کودک در کلاس
✅ پرهیز از سرزنش یا مقایسه کودک با دیگران
✅ استفاده از آموزش مهارتهای اجتماعی و مدیریت خشم در خانه
✅ مراجعه به روانشناس کودک برای درمان تخصصی
جواب کوتاه: خیر.
مدرسه نهتنها محل آموزش، بلکه محیطی برای یادگیری مهارتهای اجتماعی است. حذف کودک از مدرسه معمولاً مشکل را تشدید میکند. در عوض باید با مداخلهی آموزشی + درمانی به کودک کمک کرد تا یاد بگیرد با قوانین کنار بیاید و رفتارهایش را مدیریت کند.
ODD در مدرسه میتواند چالش بزرگی برای معلمها، والدین و خود کودک باشد. شناخت علائم، پرهیز از واکنشهای تند، و همکاری بین خانه و مدرسه نقش اساسی در مدیریت این اختلال دارند. اگر رفتارهای مقابلهای کودک شدید و مداوم است، حتماً باید از یک روانشناس کودک برای مداخله تخصصی کمک گرفت.
