کودکانی که با اختلال توجه و تمرکز (ADHD یا ADD) درگیر هستند، در محیط مدرسه معمولاً بیش از دیگران با چالش روبهرو میشوند. آنها ممکن است نتوانند مدت طولانی روی درس تمرکز کنند، تکالیف را بهموقع انجام دهند یا در کلاس آرام بنشینند. این موضوع نهتنها بر پیشرفت تحصیلی، بلکه بر روابط اجتماعی آنها با همکلاسیها و معلمان نیز تأثیر میگذارد. اما خبر خوب این است که نقش معلمان در کمک به این کودکان بسیار حیاتی است و با چند تکنیک ساده میتوان محیط یادگیری را برایشان دلپذیرتر و مؤثرتر کرد.
🔹 نقش معلم در تشخیص اولیه
معلم، نخستین فردی است که معمولاً متوجه تفاوتهای رفتاری کودک در محیط جمعی میشود. کودکانی که:
-
دائماً حواسشان پرت میشود،
-
در انجام تکالیف مشکل دارند،
-
یا بدون اجازه صحبت میکنند،
ممکن است دچار اختلال توجه یا بیشفعالی باشند، نه صرفاً بیانضباط. تشخیص این تفاوت بسیار مهم است، چون برخورد اشتباه (مثلاً تنبیه یا سرزنش) میتواند عزتنفس کودک را کاهش دهد و اضطراب او را افزایش دهد.
🔹 ایجاد محیطی با محرک کمتر
کودکان با اختلال توجه معمولاً به محیطهایی که محرک زیادی دارند (مثل صدا، نور زیاد، تردد مداوم یا شلوغی کلاس) حساستر هستند.
برای کمک به آنها:
-
صندلیشان را در جلو و نزدیک به معلم قرار دهید.
-
وسایل اضافی از روی میز حذف شود.
-
از تابلوهای شلوغ و رنگهای بیشازحد در کلاس خودداری کنید.
گاهی همین تغییرات کوچک میتواند تمرکز کودک را چند برابر کند.
🔹 تقسیم وظایف بزرگ به بخشهای کوچکتر
کودکان مبتلا به اختلال توجه معمولاً با انجام کارهای طولانی مشکل دارند. اگر تکلیف یا پروژهای بزرگ دارید، آن را به بخشهای کوچکتر تقسیم کنید و برای هر مرحله زمان مشخص تعیین کنید.
برای مثال:
بهجای گفتن «این برگه را کامل کن»، بگویید:
👉 «الان فقط قسمت اول را انجام بده، بعد با هم مرور میکنیم.»
این روش باعث میشود کودک احساس شکست نکند و انگیزهاش را از دست ندهد.
🔹 بازخورد مثبت و فوری بدهید
کودکان دارای اختلال توجه نیاز دارند نتیجه رفتار خود را سریع ببینند. تحسین یا تشویق حتی برای پیشرفتهای کوچک میتواند بسیار تأثیرگذار باشد.
مثلاً:
-
«آفرین که تا آخر جملهات گوش دادی!»
-
«خیلی خوبه که امروز تکلیفت رو کامل آوردی!»
بازخورد منفی یا سرزنش طولانی فقط اضطراب و مقاومت را بیشتر میکند.
🔹 استفاده از روشهای آموزشی متنوع
این کودکان معمولاً با یادگیری شنیداری یا دیداری صرف ارتباط خوبی ندارند. بهتر است آموزش را با روشهای ترکیبی انجام دهید:
-
بازیهای آموزشی،
-
ویدیو و تصویر،
-
فعالیتهای عملی،
-
یا حرکت در حین یادگیری (مثل بازیهای حرکتی مرتبط با درس).
وقتی یادگیری با تجربه واقعی همراه شود، توجه کودک بهتر حفظ میشود.
🔹 همکاری نزدیک معلم با والدین
ارتباط مستمر با والدین یکی از مهمترین عوامل موفقیت است. با والدین در ارتباط باشید تا:
-
از رفتار کودک در خانه باخبر شوید،
-
راهکارهای مشترک برای تشویق یا نظم اجرا کنید،
-
و در صورت نیاز، او را برای ارزیابی تخصصی به روانشناس معرفی کنید.
وقتی مدرسه و خانواده در یک مسیر واحد عمل کنند، احتمال بهبود رفتار و تمرکز کودک بسیار بیشتر میشود.
🔹 آموزش مهارتهای خودتنظیمی به کودک
معلمان میتوانند به کودک یاد بدهند که با ابزارهای ساده تنظیم هیجان آشنا شود، مثل:
-
تنفس عمیق،
-
شمارش تا ۱۰ در زمان خشم یا بیقراری،
-
یادداشت کردن کارهای روزانه،
-
یا استفاده از تایمر برای کنترل زمان مطالعه.
این مهارتها نهتنها در مدرسه، بلکه در کل زندگی او مؤثر خواهند بود.
🔹 همکاری با مشاور یا روانشناس مدرسه
در مواردی که نشانهها شدید هستند یا عملکرد تحصیلی کودک افت زیادی دارد، لازم است معلم با مشاور یا روانشناس مدرسه همکاری کند. جلسات مشاوره میتواند به معلم و والدین آموزش دهد که چگونه با رفتارهای کودک برخورد کنند تا او احساس امنیت و پذیرش بیشتری داشته باشد.
🔹 جمعبندی
اختلال توجه و تمرکز بههیچوجه نشانه تنبلی یا بیانضباطی نیست. این کودکان نیاز به درک، حمایت و آموزش متفاوت دارند. نقش معلمان در این مسیر بسیار تعیینکننده است؛ چون مدرسه برای آنها نهفقط محل یادگیری، بلکه جایی برای ساختن اعتمادبهنفس و مهارتهای زندگی است.
اگر آموزش، تشویق و همدلی در کنار هم قرار بگیرند، حتی کودکانی با اختلال توجه هم میتوانند به موفقیتهای چشمگیر برسند 🌱
